مقدمه:در کنار فعالیت های اجباری روزانه اوقات فراغت نقش مهمی را در سلامت روح وجسم فرد دارد.اوقات فراغت زمانی است که به دور از کار و فعالیت های روزمره اصلی گذرانده می شودوخارج از محدوده فعالیتهای اجباری مانند خوردن وخوابیدن ، سرکار رفتن وانجام تکالیف ووظایف میباشد.استفاده هدفمند از اوقات فراغت باعث از بین رفتن تنش ها واسترس های روزانه شده و می تواند باعث بهبود عملکرد روانی – روحی ، جسمی و شناختی فرد گردد.

در تمام نیاز سنجی های سلامتی انجام شده و اولویت بندی مشکلات در منطقه ۱۷ شهرداری تهران اعتیاد ، بیکاری، فقرو نا امنی در صدر مسائل قرار داشته است وتنوع مسائل اجتماعی و اقتصادی ، این جامعه را به عنوان یک جامعه آسیب پذیر معرفی می کند.زنان بعنوان رکن اصلی خانواده و اجتماع در چنین محیطی تحت فشار واسترس زیادی قرار دارند ، چرا که در طی ۲۰ سال اخیر رشد سالانه بروز اعتیاد در کشور ما بیش از ۳برابر رشد سالانه جمعیت (۳.۲% ) یعنی حدود ۸% تخمین زده شده است  و تربیت فرزندان وجلوگیری از به دام اعتیاد افتادن هر یک از اعضا ی خانواده وبقیه مشکلات این محیط باعث نگرانی های زیادی می باشد.طبق پژوهش های به عمل آمده ۶۰% از زنان منطقه ۱۷ از استرس های شدید رنج می برندتداوم این استرس های شدید مزمن باعث از بین رفتن سلامت روانی آنها شده وبه الطبع موجب پایین آمدن سطح سلامت روان خانواده می گردد.توانمند سازی وحفظ سلامت زنان که ۴۸% از جمعیت منطقه را تشکیل میدهند در ارتقاء سلامت،وضعیت اقتصادی ، فرهنگی و… خانواده واجتماع تاثیری چشمگیر خواهد داشت.تحرک فیزیکی و ورزش از جمله مهمترین رفتار هایی است که می تواند بیماری های غیر واگیروهمین طور استرس رامتاثر سازد در صورتی که مطالعات نشان می دهد ۷۱.۹ %زنان منطقه هیچ نوع فعالیت شدیدی در طی روز انجام نمی دهند، ۴۶.۷%فعالیت عمدتا امور معمول خانه داری بوده است. به نظر می رسد داشتن اوقات فراغت واستفاده درست از اوقات فراغت نقش تغییر دهنده ایی در زندگی زنان منطقه خواهد داشت..در این راستا اولین قدم داشتن اطلاعات جامعه ایی از اوقات فراغت زنان منطقه ونحوه استفاده ایشان از اوقات فراغت ونظرات آنها در این مورد می باشد.از طرفی پژوهش با جامعه نه بر روی جامعه بدون در نظر گرفتن نظرات گروه ذی نفعان اصلی یعنی مردم ، امکان پذیز نیست..مطالعات پیشین نیز نشان داده است که امکانات ایجاد شده از جمله اختصاص ساعاتی از پارک برای ورزش صبح گاهی زنان وموارددیگر با استقبال قابل انتظار همراه نبوده است .پس به نظر می رسد لازم است قبل از هر گونه اقدام جدیدی از نظرات ومشکلات زنان منطقه در ارتباط با اوقات فراغت مطلع باشیم. این مطالعه در صدد دست یافتن به نظرات وتمابلات زنان به نحوه گذراندن اوقات فراغت وهمین طور اطلاع از موانع ومشکلاتی که موجب عدم استفاده از امکانات موجود می گردد، می باشد.

روش اجرا:این مطالعه از نوع مطالعات مقطعی می باشد که در آن اوقات فراغت زنان ۴۹-۱۵ ساله منطقه ۱۷ شهرداری تهران و عوامل موثر  برآن بررسی شد.پرسشنامه شامل بخش الف) مشخصات دمو گرافیک واحدهای پژوهش . ب) سنجش عوامل موثر بر اوقات فراغت طراحی شد و سپس روایی و پایایی پرسشنامه مورد تائید قرارگرفت.
۴۲۰زن به صورت تصادفی سیستماتیک از کل منطقه  انتخاب و با توجه به معیارهای ورود مطالعه، وارد مطالعه شدند . پرسشنامه توسط مصاحبه گر آموزش دیده در منازل تکمیل شد و پس از داده آمایی در رایانه از طریق نرم افزار ۱۶SPSS  آنالیز آماری انجام شد.
نتایج: میانگین اوقات فراغت (۱/۳ ± ۷۹/۳) ساعت و اوقات فراغت در تابستان (۱۵/۳±۲۲/۵) ساعت بود.مشخص شد
زنان منطقه  ۶/۱۶ درصد پارک و فضای سبز، ۴/۸  درصد انجام فعالیت ورزشی ، ۳/۲ درصد رفتن به سینما و یا فرهنگ سرا، ۸/۴ درصد گوش دادن به رادیو یا ضبط صوت و ….، ۱/۲۶ درصد تماشای تلویزیون، ۵/۹ درصد گردش و مسافرت، ۵/۲ درصد دید و بازدید، ۷/۰ درصد سرگرمی با کامپیوتر، ۸/۶ درصد مطالعه (کتاب، مجله، روزنامه)، ۴/۱ درصد استراحت، ۷/۰ درصد رفتن به کتابخانه و کلاس سخنرانی و یا مساجد و تکایا، ۹/۰ رفتن به کلاس‌های خط و نقاشی و خیاطی و گلدوزی و آشپزی)، ۲ درصد سایر را چهت گذران اوقات فراغت انتخاب کرده اند ، ۳/۱۷ درصد اوقات فراغت نداشته اند .۲/۱۵ درصد واحدهای پژوهش اخبار، ۴۳  درصد سریال داخلی، ۵/۱۴ درصد سریال خارجی، ۳/۱۹ درصد فیلم سینمایی داخلی، ۷/۱۲ درصد فیلم سینمایی خارجی، ۷/۲۲ درصد بحث خانوادگی (مانند برنامه خانواده)، ۱/۱۱ درصد برنامه ورزشی، ۱۷ درصد برنامه آموزشی، ۱۰ درصد سایر برنامه های تلویزیونی را مشاهده می کردند. مشخص شد
با افزایش بعد خانوار درصد زنانی که اوقات فراغت ۶ ساعت و بالاتر داشته اند کمتر شده است و زنان خانه دار اوقات فراغت بیشتری داشته اند.با افزایش تعداد فرزندان درصد زنانی که اوقات فراغت ۶ ساعت و بالاتر داشته اند کمتر شده است . ارتباط وضعیت اشتغال و زمان اوقات فراغت از نظر آماری در این مطالعه معنی دار است. در خانواده های که پدر یا شوهر نان آور خانواده هست زنان اوقات فراغت بیشتری دارند. با افزایش آگاهی از امکانات تفریحی ، ورزشی و فنی و حرفه ای در صد زنانی که اوقات فراغت ۵-۱ ساعت داشته اند افزایش یافته است.با افزایش توافق همسر( پدر)جهت استفاده از امکانات تفریحی امکانات ورزشی امکانات فنی و حرفه ای  محله درصد زنانی که اوقات فراغت ۵-۱ ساعت داشته اند افزایش یافته است.
زنانی که شغل همسرانشان (کارمند نظامی/ کارمند  غیر نظامی/ بازنشسته /بدون پاسخ) بود اوقات فراغت دارند. ارتباط شغل همسر و داشتن زمان اوقات فراغت از نظر آماری در این مطالعه معنی دار است. زنانی که از اوقات فراغت شان رضایت دارند اوقات فراغت دارند. آزمون کای دو نشان داد ارتباط رضایت از اوقات فراغت و داشتن زمان اوقات فراغت از نظر آماری در این مطالعه معنی دار است.
با افزایش تحصیلات  همسر( پدر) درصد زنانی که در  اوقات فراغت از Non Media (پارک و فضای سبز / انجام فعالیت ورزشی (در ورزشگاه یا بدنسازی در پارک و …/ گردش و مسافرت / دید و بازدید / استراحت/ رفتن به کتابخانه و کلاس سخنرانی و یا مساجد و تکایا/ رفتن به کلاس‌های خط و نقاشی و خیاطی و گلدوزی و آشپزی/  سایر ) استفاده می کنند افزایش یافته است. ارتباط تحصیلات همسر ( پدر) و نحوه گذران اوقات فراغت از نظر آماری  به طور حاشیه ای  در این معنی دار است.با افزایش سن همسر( پدر) درصد زنانی که در  اوقات فراغت از Media  استفاده می کنند افزایش یافته است. آزمون کای دو نشان داد در این مطالعه ارتباط سن همسر ( پدر) و نحوه گذران اوقات فراغت از نظر آماری معنی دار است.افزایش تعداد فرزندان درصد زنانی در  اوقات فراغت از Media  Non به  Media افزایش می یابد. آزمون کای دو نشان داد در این مطالعه ارتباط تعداد فرزندان و نحوه گذران اوقات فراغت از نظر آماری معنی دار است.
جهت بررسی همزمان متغیرهایی که در آنالیز یک متغیره کای دو با پیامد اوقات فراغت معنی دار شده بودند آنالیز رگرسیون لجستیک استفاده شد و نتایج نشان داد که سه فاکتور بعد خانواده و وضعیت اشتغال و توافق همسر جهت استفاده از امکانات ورزشی معنی دار شدند. طوری که هرچه بعد خانوار کمتر باشد احتمال اوقات فراغت داشتن بیشتر می شود( (.۱۵ - .۹۲=.۹۵.   OR = .۰۳۷, CIهمچنین برای وضعیت اشتغال در مقایسه با خانه دارها به عنوان گروه رفرنس شاغل بودن عاملی است که سبب می شود شانس اوقات فراغت داشتن افزایش یابد. به طوری که این شانس در گروه شاغل ۷/۳ برابر گروه خانه دار است. ( (۱.۲۸ – ۱۰.۹۲=.۹۵  OR = ۳/۷  , CI آخرین فاکتور که شانس اوقات فراغت داشتن را بیشتر می کند توافق همسر جهت استفاده از امکانات ورزشی است طوری که این شانس در گروهی که همسرانشان موافق استفاده از امکانات ورزشی بودند ۷/۵ برابر گروه دیگر است.  ( (۱.۱۵ – ۲۸.۰۴=.۹۵     OR = ۵/۷  , CIبا استفاده از رگرسیون لجستیک مشخص شد هیچکدام از متغیرهایی که در آنالیز یک متغیره اثر
معنی دار بر نوع فعالیت داشته اند در آنالیز چند متغیره معنی دار نشده اند.

نتیجه گیری: با توجه به زمان مناسب اوقات فراغت (حدود ۳ ساعت به طور متوسط) لازم است برنامه ریزی مناسب گردد و با توجه به نقش تلویزیون در پر کردن اوقات فراغت زنان خصوصا با سر یال های داخلی به این مهم توجه شود.
در ضمن همسر (پدر) نقش مهم در نحوه گذران اوقات فراغت زنان دارد .